Gen-Z को हातमा नेपालको भोलि

सफलता बोगटी, काठमाडौं
भदौ २२, २०८२

नेपाल अहिले एउटा निर्णायक मोडमा छ, जहाँ पुरानो पुस्ताको ढर्रा अझै शासनमा छ तर नयाँ पुस्ता, जसलाई हामी Gen-Z भन्छौं, विस्तारै आफ्नो स्थान खोलीरहेको छ। यो पुस्ता इन्टरनेट, मोबाइल, डिजिटल प्रविधि र सामाजिक सञ्जालसँगै हुर्केको पुस्ता हो। उनीहरूको जीवनशैली, सोच र दृष्टिकोण पुरानो पुस्तासँग मेल खाँदैन। उनीहरूले परम्परागत मूल्यलाई अस्वीकार गरेका छैनन्, तर आधुनिकताको गति, स्वतन्त्रताको चाहना र विश्वव्यापी अवसरप्रतिको आकर्षणलाई छोडेका पनि छैनन्। यही कारण यो पुस्ता नेपालका लागि एकैसाथ ठूलो अवसर र गहिरो चुनौती बनेर आएको छ।

अवसरको कुरा गर्दा यो पुस्ता अद्वितीय छ। प्रविधिमा उनीहरूको सहजता र प्रयोगले नेपालमा नयाँ सम्भावना खोलिदिएको छ। आज ग्रामीण भेगमा बस्ने युवाले पनि मोबाइल फोनमार्फत अनलाइन व्यवसाय गर्न थालेका छन्, आफ्ना सिर्जनाहरू युट्युब वा टिकटकमा देखाउन थालेका छन्, र सानो उद्यमलाई विश्व बजारसम्म पुर्याउन थालेका छन्। यही पुस्ताले नेपाललाई डिजिटल अर्थतन्त्रतर्फ धकेल्न सक्छ। अझ ठूलो कुरा, उनीहरूको सामाजिक सचेतना हो—लैङ्गिक समानता, वातावरण संरक्षण, सामाजिक न्याय र भ्रष्टाचारविरुद्ध उनीहरूको आवाज ठूला नेताभन्दा बढी बलियो सुनिन थालेको छ। उनीहरू भावुक मात्र होइन, विद्रोही चेतनासहितका युवाहरू हुन्, जसले पुरानो गलत प्रचलनलाई अस्वीकार गर्ने आँट राख्छन्।

तर, शक्ति मात्र होइन, यो पुस्तामा कमजोरी पनि प्रशस्त छन्। उनीहरूको एक प्रमुख कमजोरी भनेको छिट्टै निराश हुने प्रवृत्ति हो। परिणाम तुरुन्तै नआए असन्तुष्ट हुने, आफ्नो सीपलाई विदेशमा मात्र प्रयोग गर्न चाहने, वा सामाजिक सञ्जालमै सीमित भएर वास्तविक धरातलमा काम नगर्ने प्रवृत्ति देखिन्छ। नेपालमा रोजगारीको अवसर सीमित छ, राज्यको प्रणालीगत कमजोरी अझै छ, यही कारण ‘ब्रेन ड्रेन’ बढिरहेको छ। हजारौँ दक्ष र प्रतिभाशाली युवाहरू विदेश पलायन भइरहेका छन्, जसले नेपालको भविष्यलाई hollow बनाइरहेको छ। त्यसमाथि सामाजिक सञ्जालमा फैलिने भ्रमपूर्ण प्रचार र ध्रुवीकरणले उनीहरूको सोचलाई असन्तुलित बनाउन सक्छ। भावनामा बहकिएर गलत दिशामा लाग्ने खतरा पनि कम छैन।

राजनीतिक परिदृश्यमा हेर्ने हो भने पुराना नेताहरू अझै पदमा अडिएका छन्। उनीहरूको शैली, ढिलासुस्ती, भ्रष्टाचार र सत्ताको खेलले युवालाई झन् असन्तुष्ट बनाइरहेको छ। यही असन्तुष्टि भोलि ठूलो आन्दोलनमा परिणत हुने सम्भावना प्रबल छ। इतिहासले देखाएको छ—२०४६ को जनआन्दोलन, २०६२/६३ को आन्दोलन—हरेक आन्दोलनको मेरुदण्ड युवा नै थिए। भोलि पनि त्यसै हुनेछ, तर यसपटकको आन्दोलन फरक स्वरूपमा आउनेछ। सडक आन्दोलन मात्र होइन, सामाजिक सञ्जालमार्फत अन्तर्राष्ट्रिय जगतसँग जोडिने, डिजिटल प्लेटफर्म प्रयोग गरेर पारदर्शी माग राख्ने, र भ्रष्ट नेतृत्वविरुद्ध सजग अभियान चलाउने शैलीमा आन्दोलन हुनेछ। यही कारण आजका नेताहरूले Gen-Z लाई बेवास्ता गर्नु घातक हुनेछ।

सरकारको भूमिका यहाँ निर्णायक हुन्छ। सरकारले शिक्षा प्रणालीलाई व्यवहारिक र सीपमुखी बनाउन नसके, रोजगारी सिर्जनामा ध्यान दिन नसके, र भ्रष्टाचार नियन्त्रणमा कठोर कदम चाल्न नसके भने, युवामा निराशा अझै गहिरो हुनेछ। यही निराशा आन्दोलनको स्वरूप लिने वा विदेश पलायनको लहरलाई बढाउने दुवै खतरा छ। तर अर्कोतर्फ, सरकारले समयमै युवालाई अवसर दिन सक्यो भने यही पुस्ताले नेपाललाई नयाँ युगतर्फ धकेल्नेछ। ई–गर्भनन्स, डिजिटल उद्यमशीलता, नवप्रवर्तन र सुशासनको बाटो यही पुस्ताले कोर्न सक्छ। उनीहरूलाई दायित्व र विश्वास दिन सकियो भने उनीहरू पुरानो पुस्ताभन्दा धेरै पारदर्शी, इमानदार र सिर्जनशील नेतृत्व देखाउने सम्भावना छ।

आज नेपाल एउटा प्रश्नमा टेकेर उभिएको छ—के हामी Gen-Z लाई निराश बनाएर उनीहरूको ऊर्जा खेर फाल्नेछौँ, वा उनीहरूलाई विश्वास गरेर मुलुकलाई नयाँ दिशातर्फ लैजानेछौँ? उत्तर सजिलो छैन, तर निश्चित छ कि अब नेपाललाई कोर्ने हात यही पुस्ताको हुनेछ। समयले पुराना नेताहरूलाई बिस्तारै किनारामा पुर्याइरहेको छ, नयाँ पुस्तालाई जिम्मेवारी सुम्पन तयार हुँदैछ। यो पुस्ता अझै पूर्ण तयार छैन, उनीहरूमा कमजोरी छन्, तर आशा र ऊर्जा उनीहरूकै हातमा छ। नेपाललाई २१औँ शताब्दीमा विश्वसँग प्रतिस्पर्धा गर्न सक्षम बनाउन यही पुस्ताले ठूलो जिम्मेवारी वहन गर्नेछ।

यसैले अब नेतृत्वले निर्णय लिनुपर्छ—Gen-Z लाई सुन्ने कि बेवास्ता गर्ने? अवसर दिने कि निराशा थप्ने? सत्य यही हो कि समय पर्खिँदैन, र भोलि नेपाललाई कोर्ने हात आजै आफ्नो बाटो खोज्न थालेको छ।